چهل حديث از امام هادي (ع)

1. يگانگي خدا
لَمْ يزَلَِ اللهَ وَحْدَهُ لاشيء معه ثُمَّ خَلَقَ الاشياء بديعاً و اختار لِنَفْسِهِ اَحْسَنَ الاَسماءِ؛ 1
خداوند از ازل تنها بود و چيزي با او نبود. سپس اشيا را به صورت نو ظهور آفريد و برايخودش بهترين نام‌ها را برگزيد.

2. فروتني
التواضع اَن تعطي الناس ما تُحِبُّ ان تُعطاهُ؛2
فروتني آن است كه با مردم چنان رفتار كني كه دوست داري با تو چنان باشند.

3. نقد پذيري
لبعض مواليه: عاتِبْ فلاناً و قل له ان الله اذا اراد بِعَبْدٍ خيراً اذا عُوتِبَ قَبِلَ 3
امام هادي(ع) به يكي از دوستانش فرمود: ....

به مناسبت ميلاد با سعادت امام علي النقي؛ حضرت هادي عليه السلام چهل حديث از آن امام بزرگوار را مرور مي كنيم.

1. يگانگي خدا
لَمْ يزَلَِ اللهَ وَحْدَهُ لاشيء معه ثُمَّ خَلَقَ الاشياء بديعاً و اختار لِنَفْسِهِ اَحْسَنَ الاَسماءِ؛ 1
خداوند از ازل تنها بود و چيزي با او نبود. سپس اشيا را به صورت نو ظهور آفريد و برايخودش بهترين نام‌ها را برگزيد.

2. فروتني
التواضع اَن تعطي الناس ما تُحِبُّ ان تُعطاهُ؛2
فروتني آن است كه با مردم چنان رفتار كني كه دوست داري با تو چنان باشند.

3. نقد پذيري
لبعض مواليه: عاتِبْ فلاناً و قل له ان الله اذا اراد بِعَبْدٍ خيراً اذا عُوتِبَ قَبِلَ 3
امام هادي(ع) به يكي از دوستانش فرمود: فلاني را توبيخ كن و به او بگو: خداوند چون خير بنده‌اي خواهد، هر گاه توبيخ شود، بپذيرد (و در صد جبران نقص برايد).

4. جايگاه اجابت دعا
اِنَّ للهِِ بقاعاً يحِبُّ اَن يدْعي فيها فَيستَجيبَ لِمَن دَعاهُ و الحَيرُ منها؛4
همانا براي خداوند بقعه‌هاي است كه دوست دارد در آنها به درگاه او دعا شود و دعاي دعا كننده را به اجابت برساند، و حائر حسين(ع) يكي از آنهاست.

5. دنيا جايگاه آزمايش
ان الله جَعَلَ الدنيا دار بلوي و الآخره دار عقبي، و جَعَلَ بَلْوَي الدنيا لِثوابِ الاخرهِ سَبَباً و ثوابَ الاخرهِ مِنْ بَلْوي الدنيا عِوَضاً 5
همانا كه خداوند دنيا را سراي امتحان و آزمايش، و آخرت را سراي رسيدگي، و بلاي دنيا را وسيله ثواب آخرت، و ثواب آخرت را عوض بلاي دنيا قرار داده است.

6. ستمكار بردبار
اِنَّ الظالِمَ الحالِِمَ يكادُ اَنْ يعضي عليه بِحِلْمِهِ، و انَّ المُحِقَّ السَّفيه يكادُ ان يطْفِيءَ نُورَ حَقِّهِ بِسَفهِهِ 6
به راستي ستمكار بردبار، بسا كه به وسيله حلم و بردباري خود از ستمش گذشت شود و حق‌دار نابخرد، بسا كه به سفاهت خود نور حق خويش را خاموش كند.

7. انسان بي‌شخصيت
مَنْ هانَتْ عليه نَفْسَهُ فلاتَأمَنْ شَرَّهُ 7
كسي كه خود را پس شمارد، از شر او در امان مباش.

8. حكمت ناپذيري دل فاسد
اَلْحِكْمَهُ لا تَنْجَعُ في الطّباع الفاسِدَهِ 8
حكمت، اثري در دل‌هاي فاسد نمي‌گذارد.

9. خدا ترسي
مَنْ اتَّقي الله يتَّقي، وَ مَنْ اطاعَ لله يطاع، و من اطاعَ الخالق لم يبال سَخَطَ المَخْلُوقين، و مَنْ اَسْخَطَ الخالق فَلييقَنَ ان يحِلَّ به سَخَطَ المَخلوقين؛9
هر كسي از خدا بترسد، مردم از او بترسند، هر كه خدا را اطاعت كند، از او اطاعت كنند، و هركه مطيع آفريدگار باشد، باكي از خشم آفريدگار ندارد، و هر كه خالق را به خشم آورد، بايد يقين كند كه به خشم مخلوق دچار مي‌شود.

10. اطاعت خيرخواه
مَنْ جَمَعَ لَكَ وَدَّهُ وَ رايهُ فَاجْمَعْ له طاعَتَكَ؛10
هر كه دوستي و نظر نهايي‌اش را براي تو همه جانبه گرداند، طاعتت را براي او همه جانبه گردان.

11. اوصاف پروردگار
اِنَّ اللهَ لا يوصَفُ اِلاَّ بِما وَصَفَ به نَفْسَهُ وَ اَنّي يوصَفُ الذَّي تَعجِزُ الحَواسُُّ اَنْ تُدْرِكَهُ وَ الاَوْهامُ اَنْ تَنالُهُ وَ الخَطَراتِ اَنْ تَحُدَّهُ وَ الاَبْصارُ عَنِ الاحاطَهِ بِه نَاي في قُرْبِهِ وَ قَرُبَ فِي نَايهِ، كَيفَ الكَيفَ بِغَير اَنْ يقال: كَيفَ، وَ اينَ اْلاينَ بِلا أن يقالَ: اينَ هُو، مُنْقَطِعُ الكَيفِيهِ وَ الاينيهِ الواحِدُ الاَحَدُ، جَلَّ جَلالُهُ و تَقَدَّسَتْ اسْماؤُهُ؛ 11
به راستي كه خدا جز بدانچه خودش را وصف كرده است، وصف نشود. كجا وصف شود آن كه حواس از دركش عاجز است، و تصورات به كنه او پي نبرند، و در ديده‌ها نگنجد، او با همه نزديكي‌اش دور است و با همه دوري‌اش نزديك، كيفيت و چگونگي را پديد آورده، بدون اينكه خود كيفيت و چگونگي داشته باشد. مكان را آفريده، بدون اين كه خود مكاني داشته باشد. او از چگونگي و مكان بركنار است، يكتاي يكتاست، شكوهش بزرگ و نام‌هايش پاكيزه است.

12. رذايل اخلاقي
اَلْحَسَدُ ماحِقُ الحَسَناتِ، وَ الزَّهْوُ جالِبُ المَقتِ، وَالعُجْبُ صارِفُ عَنْ طَلَبَ الِْعِلْمِ داعٍ اِلي الغَمْطِ وَ الجَهْلِ، وَ البُخْلُ اَذَمُّ اْلاَخْلاقِ وَ الَّطَمَعُ سَجيهٌ سَيئَهٌ؛12
حسد نيكويي‌ها را نابود سازد، و فخر فروشي دشمني آورد، و خودپسندي مانع از طلب دانش است و به سوي خواري و جهل فرامي‌خواند، و بخل ناپسنديده‌ترين خلق و خوي است، و طمع خصلتي ناروا و ناشايست است.

13. خدا، آري. روزگار، نه.
روزي يكي از ياران امام هادي(ع) كه بر اثر تصادف با حيواني صدمه ديده بود، بر آن حضرت وارد شد و با اشاره به زخم‌هايي كه برداشته بود، به روزگار بد مي‌گفت. آن حضرت، خطاب به او سخني به اين مضمون فرمودند: روزگار را ملامت نكن؛ زيرا همه حوادث عالم به دست خداوند است و روزگار هيچ نقشي در پيدايش امور ندارد و غير خداوند به گونه مستقل در زندگي مردم مؤثر نيستند و نيز فرمودند: «لاتَعُدْ و لاتَجْعَل للايام صنعاً في حكم الله؛ يعني براي روزگار اثر و نقشي در حكم خداوند، به حساب نياور و قرار مده.».
آن شخص با شنيدن سخنان امام?، به واقعيت امر، آگاه شد و توبه كرد.13

14. نتيجه بي اعتنايي به مكر خدا
من اَمِنَ مَكرَ الله و الْيمَ اَخْذِهِ، تَكَبَّرَ حَتي يحِلَّ به قضاؤه و نافَذَ اَمْرُهُ، وَ مَنْ كان علي بينَهِ مِنْ رَبَّهِ هانَتْ عليه مَصائِبُ الدنيا و لو قُرِضَ و نُشِرَ؛14
هر كه از مكر خدا و مؤاخذه دردناكش آسوده باشد، تكبر پيشه كند تا قضاي خدا و امر نافذش او را فراگيرد، و هر كه بر طريق خدا پرستي محكم و استوار باشد، مصائب دنيا بر وي سبك ايد؛ اگر چه (بدنش) قيچي شود و ريز ريز گردد.

15. تقيه
لو قلتُ اِنَّ تارِكَ التَّقيهِ كتارك الصَّلاهِ لَكُنْتُ صادقاً؛15
اگر بگويم: هر كس تقيه را ترك كند، مانند كسي است كه نماز را ترك كرده، هر اينه راست گفته‌ام.

16. شكرگزار و شكر
اَلشَّاكِرُ اَسْعَدُ بِالشُّكْرِ مِنْهُ بِالنِّعْمَهِ الَّتِي اَوْجَبَتِ الشُّكْرَ لِاَنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَ الشُّكْرَ نِعَِمٌ وَ عُقْبي؛16
شخص شكرگزار به سبب شكر، سعادتمند‌تر است تا به سبب نعمتي كه باعث شكر شده است؛ زيرا نعمت كالاي دنياست و شكرگزاري، نعمت دنيا و آخرت است.

17. دنيا جايگاه سود و زيان
اَلدُّنْيا سُوقٌ رَبِحَ فيها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَروُنَ؛ 17
دنيا بازاري است كه گروهي در آن سود برند و دسته‌اي زيان بينند.

18. پرهيز از تملق
قال ابوالحسن الثالثُ(ع) لِرَجُلٍ و قَدْ اَكْثَرَ مِنْ اِفْراطِ الثَّناءِ عليه اَقْبِلْ علي شَأنِكَ، فَاِنَّ كَثْرَهَ المَلَقِ يهْجُمُ علي الظِّنَّهِ و اذا حَلَلْتَ مِنْ اَخِيكَ في مَحَلِّ الثَّقَهِ، فَاعْدِلْ عَنِ المَلَقِ الي حُسْنِ النِّيهِ؛18
امام هادي(ع) به كسي كه در ستايش از ايشان افراط كرده بود، فرمودند: از اين كار خودداري كن؛ زيرا تملّق بسيار، بدگماني به بار مي‌آورد هنگامي كه در نزد برادر مؤمنت مورد اعتماد و وثوق هستي، از تملق او دست بردار و حسن نيت نشان بده.

19. جايگاه حسن ظن و سوءظن
اذا كان زَمانٌ العَدْلُ فيه اَغْلَبُ مِنَ الجَوْرِ فَحَرامٌ اَنْ تَظُنَّ بِاَحَدٍ سُوءاً حتي يعْلَمَ ذلك منه، و اذا كان زمانٌ الجَوْرُ اَغْلَبُ فيه من العدل فليس لِاَحَدٍ اَنْ يظُنَّ بِاَحَدٍ خيراً مالم يعْلَمْ ذلِكَ مِنْهُ؛19
هر گاه در زمانه‌اي عدل بيش از ظلم رايج باشد، بدگماني به ديگري حرام است، مگر آنكه (آدمي) بدي از كسي ببيند. و هر گاه در زماني ظلم بيش از عدل باشد، نبايد به كسي خوش‌بين باشد، مگر اينكه به نيكي او يقين كند.

20. زيباتر از زيبايي
خَيرٌ مِنْ الخير فاعِلُهُ، و اَجْمَلُ من الجميل قائِلُهُ، و اَرْجَحُ من العلم حامِلُهُ، وَ شَرٌّ مِنَ الشَرِّ جالِبُه، وَ اَهُوَلَ مِنَ الهَوْلِ راكِبُهُ؛20
بهتر از نيكي، نيكوكاري است، و زيباتر از زيبايي، گوينده آن است، و برتر از علم، حامل آن است، و بدتر از بدي، عامل آن است، و وحشتناك‌تر از وحشت، آورنده آن است.

21. توقع بي‌جا
لاتَطْلُبِ الصَّفا مِمَّنُ كَدَرْتَ عليه، وَلاَ الْوَفَاء لِمَنْ غَدَرْتَ به، و لا النُّصحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سُوءَ ظَنِّكَ اليه، فَاِنَّها قَلْبُ غَيرِكَ كَقَلْبِكَ له؛21
از كسي كه بر او خشم گرفته‌اي، صفا و صميميت مخواه، و از كسي كه به وي خيانت كرده‌اي، وفا طلب نكن، و از كسي كه به او بدبين شده‌اي، انتظار خيرخواهي نداشته باش كه دل ديگران براي تو همچون دل تو براي آنهاست.

22. برداشت خوب از نعمت‌ها
اَلْقُوا النِّعَمَ بِحُسْنِ مُجاوَرَتِها وَ التَمِسُوا الزِّيادَهَ فيها بِالشُّكْرِ عليها، وَاعْلَمُوا اَنَّ النَّفْسَ اَقْبَلُ شَيءٍ لِما اُعْطِِيتْ وَ اَمْنَعَ شَيءٍ لِما مُنِعَتْ؛22
نعمت‌ها را با برداشت خوب از آنها به ديگران ارائه دهيد و با شكرگزاري افزون كنيد، و بدانيد كه نفس آدمي روآورنده‌ترين چيز است به آنچه به آن بدهي، و باز دارنده‌ترين چيز است، از آنچه آن را بازداري.

23. خشم بر زيردستان
اَلْغَضََبُ علي مَنْ تَمْلِكُ لَوْمٌ؛ 23
خشم به زيردستان از پستي است.

24. عاق والدين
اَلْعُقُوقُ ثُكْلُ مَنْ لَمْ يثْكَلْ؛ 24
نافرماني(فرزند از پدر و مادر) مصيبت مصيبت ناديدگان است.

25. تأثير صله رحم در طول عمر
اِنَّ الرَّجُلَ لَيكُونَ قَدْ بَقِي مِنْ ثَلاثون سَنَهً فَيكُونَ وُصُولاً لِقَرابَته وُصُولاً لِرَحِمِهِ، فَيجْعَلُها الله ثَلاثه و ثلاثين سَنَهً، وَ إنَّهُ لَيكُونَ قَد بَقِي مِنْ أََجْلِهِِ ثَلاثٌ و ثلاثون سَنَهً فيكون عاقّاً لِقَرابَتِهِ قاطِعاً لِرَحِمِهِ، فَيجْعَلُها الله ثلاثَ سنينَ؛25
چه بسا شخصي كه مدت عمرش سي سال مقدّر شده باشد، اما به خاطر صله رحم و پيوند با خويشاوندانش، خداوند عمرش را به 33سال برساند، و چه بسا كسي كه مدت عمرش 33سال مقدر شده باشد، ولي به سبب آزردن خويشاوندان و قطع رحمش، خداوند عمرش را به سه سال برساند.

26- نتيجه عاق والدين
اَلعُقُوقُ يعَقِّبُ القِلَّهَ اِلَي الذِّلَّه؛26
نارضايتي پدر و مادر، كمي روزي را به دنبال دارد و آدمي را به ذلت مي‌كشاند.

27. بي‌طاقتي در مصيبت
اَلْمُصِيبَهُ للِصّابِرِ واحِدَهٌ وَ لِلْجازِعِ اِثْنَتانِ؛27
مصيبت براي صابر يكي است و براي كسي كه بي‌طاقتي مي‌كند، دوتاست.

28. همراهان دنيا و آخرت
اَلَنَّاسُ في الدنيا بالاموالِ و في‌الاخره بالاعمال؛ 28
ميزان ارزيابي مردم در دنيا با اموالشان و در آخرت با اعمالشان است.

29. شوخي بيهوده
اَلْهَزْلُ فُكاهَهُ السُّفَهاءِ وَصَناعَهُ الْجُهّالِ؛29
مسخرگي، تفريح سفيهان و هنر جاهلان است.

30. زمان جان دادن
اَذُكُرُ مَصْرَعَكَ بَينَ يدَي اَهْلِكَ و لا طَبِيبٌ يمْنَعُكَ و لا حَبيبٌ ينْفَعُكَ؛30
وقت جان دادنت را نزد خانواده‌ات ياد كن كه در آن هنگام طبيبي نيست كه جلوي مرگت را بگيرد و نه دوستي كه به تو نفع رساند.

31. نتيجه جدال
اَلمِراءُ يفْسِدُ الصَّداقَهَ القَدِيمَهَ وَ يحِلِّلُ العُقْدَهَ الوَثيقَهَ وَ اَقَلُّ ما فيه اَنْ تَكُونَ فيها الْمُغالَبَهُُ وَ الْمُغالَبَهُ اُسُّ اَسْبابِ القَطِيعَهِ؛31
جدال، دوستي قديمي را تباه مي‌كند و پيوند اعتماد را مي‌گشايد و كمترين چيزي كه در آن است، غلبه بر ديگري است كه آن هم سبب جدايي است.

32. درك لذت در كاستي
اَلسَّهَرُ اَلَذُّ لِلْمَنامِ وَ الجُوعُ يزِيدُ في طِيبِ الطَّعامِ؛32
شب بيداري، خواب را لذت بخش‌تر، و گرسنگي گوارايي غذا را زياد مي‌كند.

33. اسير زبان
راكِبُ الحَروُنِ اَسيرُ نَفْسِهِ، وَ الجاهِلُ اَسِيرُ لِسانِهِ؛33
كسي كه بر اسب سركش سوار است، اسير هواي نفس خويش و نادان اسير زبان خوش است.

34. تصميم قاطع
اَذْكُرْ حَسَراتِ التَّفْرِيطِ بِاَخْذِ تَقْديمِ الْحَزْمِ؛34
افسوس خوردن كوتاهي در انجام دادن كار را، با تصميم‌گيري قاطع جبران كن.

35. خشم و كينه‌توزي
اَلْعِتابُ مِفْتاحُ الثِّقالِ وَ العِتابُ خَيرٌ مِِنَ الحِقدِ؛35
سرزنش و تندي كليد كم مهري است، و سرزنش بهتر از كينه توزي است.

36. ظهور مقدّرات
المقاديرُ تُرِيكَ ما لم يخْطُرْ بِبالِكَ؛36
مقدرات چيزهايي را بر تو نمايان مي‌سازد كه به فكرت خطور نكرده است.

37. خودخواهان مغضوب
مَنْ رَضِي عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السَّاخِطُونَ عليه؛37
هر كه از خود راضي باشد، خشم‌گيران بر او زياد خواهند بود.

38. تباهي فقر
اَلْفَقْرُ شِِرَّهُ النَّفْسِ وَ شِدَّهُ الْقُنُوطِ؛38
فقر مايه آزمندي نفس و سبب نااميدي زياد است.

39. راه پرستش
لو سَلَكَ النّاسُ وادِياً وسيعاً لَسَلَكْتُ وادِي رَجُلٍ عَبَدَ اللهَ وَحْدَهُ خالصاً؛ 39
اگر مردم به راه‌هاي گوناگون روند، من به راه كسي كه تنها خدا را خالصانه مي‌پرستد، خواهم رفت.

40. آشكار نكردن برنامه‌ها
اِظْهارُ الشي قبل اَنْ يسْتَحْكِمَ مُفْسِدَهٌ له؛ 40
آشكار كردن هر كاري پيش از آنكه به سامان برسد، آفت آن كار است.

--------------------------------------------------------------------------------
منابع:
[۱] . بحارالانوار، ج۵۴، ص۸۳.
[۲] . الكافي، ج۲، ص۱۲۴؛ وسائل الشيعه، ج۱۵، ص۲۷۳، ح۲۰۴۹۷.
[۳] . وسائل الشيعه، ج۲، ص۱۸؛ مستدرك، ج۴، ص۴۷۴، ح۹۵۷۷.
[۴] . بحارالانوار، ج۹۸، ص۱۱۳.
[۵] . همان، ج۷۵، ص۳۶۵.
[۶] . تحف العقول، ص۲۹۸.
[۷] . بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۰۰.
[۸] . همان، ج۷۵، ص۳۷۰.
[۹] . بحارالانوار، ج۶۸، ص۱۸۲.
[۱۰] . همان، ج۷۵، ص۳۶۵؛ تحف العقول، ص۴۸۳.
[۱۱] . بحارالانوار، ج۴، ص۳۰۳، باب ۴.
[۱۲] همان، ج۶۹، ص۱۹۹.
[۱۳] . وسائل الشيعه، ج۷، ص۵۰۹؛ بحارالانوار، ج۵۶، ص۳.
[۱۴] . تحف العقول، ص۴۸۳.
[۱۵] . وسائل الشيعه، ج۱۶، ص۲۱۱.
[۱۶] . بحارالانوار، ج۷۱، ص۴۱۷.
[۱۷] . همان، ج۷۵، ص۳۶۶.
[۱۸] . همان، ج۷۰، ص۲۹۵.
[۱۹] . همان، ج۷۵، ص۳۷۰، باب ۲۸.
[۲۰] . همان.
[۲۱] . همان.
[۲۲] . همان، ج۷۵، ص۳۷۰، باب۲۸.
[۲۳] . همان.
[۲۴] . مستدرك، ج۱۵، ص۱۹۴؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۹، باب۲۸.
[۲۵] . بحارالانوار، ج۷۱، ص۱۰۳.
[۲۶] . همان، ج۷۵، ص۳۱۸، باب۲۸.
[۲۷] . مستدرك، ج۲، ص۴۴۵؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۸، باب۲۸.
[۲۸] . بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۸.
[۲۹] . همان، ۳۶۹.
[۳۰] . همان، ص۳۷۰.
[۳۱] . همان، ص۳۶۹.
[۳۲] . همان، ص۳۷۹.
[۳۳] . همان، ص۳۶۹.
[۳۴] . همان، ص۳۷۰.
[۳۵] . همان، ص۳۶۹.
[۳۶] . همان، ص۳۷۹؛ اعلام الدين، ص۳۱۱.
[۳۷] . بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۸.
[۳۸] . همان، ص۳۶۸.
[۳۹] . همان، ج۶۷، ص۱۱۲.
[۴۰]

اسوى بن سعيى نقل مي كنى : نزد امام باقر بودم كه شروع كردند به سخن فرمودند بي انكه من سخني بگويم و فرمود : ما ايم حجت هاي خدا و ماايم درهاي خدا و ماايم زبان خدا و ايم صورت خدا و ما ايم دشم خدا در ميان خلقش و ما واليان امر بندگان خدا
بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم ج‏1 61 3

مشارق أنوار اليقين في أسرار أمير المؤمنين عليه السلام 177

قاعده كلي رفتار
نيك كردار باش و از كار بد بپرهيز. ببين ميل داري مردم، وقتي تركشان ميكني،درباره ي تو چه بگويند همانطور رفتار كن ،واز آنچه نميخواهي مردم،وقتي از جمعشان غايب ميشوي، درباره تو بگويند بر كنار باش
(( اين عبارت بيانگر ضابطه كلي است كه در بسشاري موارد، مي تواند راهنماي انسان باشد و او را از تحير و سرگرداني رهايي بخشد ))