با لـوس‌بازي بچه‌ها چه بايد كرد؟

تازه شام‌مان را در رستوران تمام كرده بوديم. در طول شام دختر 4 ساله‌ام ستاره، تكه‌هاي مرغش را به اين طرف و آن طرف پرتاب مي‌كرد، دوست نداشت كلم بروكلي بخورد و آبليموها را هم روي زير بشقابي‌اش مي‌ريخت.

تازه بعد از همه اين كارها از من بستني مي‌خواست. جواب من كاملا روشن بود: نه! با مخالفت من، ستاره نشست كف زمين و دست‌هايش را دور زانويش قلاب كرد و با يك چشمك به من گفت: «من مي‌دونم كه تو بهترين مامان دنيايي، توروخدااا.» اين حالت تركيب وحشتناكي از ناله و خواهش بود و من طبق معمول تسليم شدم. مثل خيلي از بچه‌ها، دختر من هم ياد گرفته چطور آنچه را مي‌خواهد با تكرار رفتاري كه در گذشته كارساز بوده به دست آورد. او نقطه ضعف مرا به شكل ماهرانه‌اي با آه و ناله و يك نمايش اثرگذار نشانه مي‌رود. اين تنها يكي از چند روشي است كه بچه‌ها به طور مرتب براي رسيدن به هدفشان انجام مي‌دهند(بسته به سن، مهارت زباني، خلق و خو و تكنيك‌هاي ديگر، كودك شما مي‌تواند هركدام از رفتارهاي كج‌خلقي، پرتاب كردن اشيا و مدام بحث كردن را داشته باشد.)  

در اينجا تعدادي راهبرد براي شايع‌ترين درگيري‌هاي رفتاري والدين با كودكان وجود دارد.

وقتي مدام «غر» مي‌زند

او مي‌تواند ساعت‌ها حرف بزند تا شما را وادار كند به آنچه مي‌خواهد تن دهيد: «مامان من مي‌خوام اين برنامه رو ببينم»، «اگه بذاري اين كارتونو تماشا كنم يه چيزي ياد مي‌گيرم»، « اگه بذاري من اين برنامه رو ببينم قول ميدم اتاقمو تميز كنم.»

چه بچه‌هايي اين كار را انجام مي‌دهند: اين نوع رفتار معمولا در 5 سالگي اتفاق مي‌افتد زماني كه كودك مي‌فهمد چطور از زبان  و منطق براي بيان خواسته‌هايش استفاده كند.

چه چيزي پشت اين رفتار است:

كودك شما كم‌كم به جاي جيغ و داد و هوار از كلمات براي قانع كردن شما استفاده مي‌كند. او ممكن است همچنان اينطور فكر كند كه اساسا جهان حول محور او مي‌چرخد اما كم‌كم مي‌بيند كه ديدگاه ديگران چيست. همين‌طور كه مهارت زباني كودك رشد مي‌كند او درمي‌يابد از آنجا كه ممكن است نظري متفاوت داشته باشد، بنابراين بايد تلاش بيشتري در قانع كردن فرد مقابل انجام دهد.

چطور متوقفش كنيد:

همچنان كه شما نمي‌خواهيد پيچيدگي افكاري كه پشت مهارت گفت‌و‌گوست، رد كنيد بايد هرازگاهي فاصله‌اي بين اين بحث‌ها بيندازيد. سعي كنيد از فشار مثبت استفاده كنيد. حتي اگر در برخي موارد با كودك توافق داريد بايد به ياد داشته باشيد هر چيزي را براي بحث كردن باز نگذاريد. شما خيلي راحت مي‌توانيد بگوييد «نمي‌خوام به اين بحث ادامه بدم.» از آنجا كه بچه‌ها دوست دارند شنيده شوند بايد اين احساس را به آنها بدهيد حتي اگر كاملا موافق نباشيد. برخي اوقات تنها كمي توافق تنها چيزي است كه آنها مي‌خواهند. براي بچه‌هاي 6 سال و بالاتر توضيح برخي مسائل بسيار كمك‌كننده است. به اين ترتيب به آنها نشان مي‌دهيد مهم هستند. آنها روشي را كه با آنها رفتار مي‌كنيد دوست دارند و به دلايل شما گوش مي‌دهند.

وقتي كج‌خلق مي‌شود

چه بچه‌هايي اين كار را انجام مي‌دهند:

تقريبا تمام بچه‌هاي يك تا 3 ساله كج‌خلقي‌هايي مانند گريه، جيغ و غر زدن دارند. در حقيقت 60 تا 80 درصد از كودكان 2 تا 3 سال تقريبا هفته‌اي يك بار كج‌خلق مي‌شوند و 20 درصد هم هر روز اين رفتار را نشان مي‌دهند. اين رفتار ممكن است تا 4 سالگي هم ادامه پيدا كند اما به تدريج كم شده و متوقف مي‌شود.

چه چيزي پشت اين رفتار است:

بچه‌هاي كوچولو به يك دليل اساسي اين كار را انجام مي‌دهند؛ آنها از چيزي ناراحت هستند اما مهارت‌ لغوي و استنتاجي‌شان براي بيان آنچه عامل ناراحتي‌شان شده هنوز رشد كافي نكرده است. خردسالان و پيش‌دبستاني‌ها به درستي نمي‌توانند بر عواطف‌شان كنترل داشته باشند بنابراين براي آنها غيرممكن است كه بتوانند ناراحتي‌شان را به صورت فيزيكي نشان ندهند.

چطور متوقفش كنيد:

فكر نكنيد كه مي‌توانيد به طور كامل اين رفتار را در كودكتان از بين ببريد زيرا بروز اين رفتار بخشي از رشد طبيعي كودك است اما اگر واقع‌بين هستيد و تنها مي‌خواهيد اين رفتار را تعديل كنيد بايد بدانيد كه هيچ‌وقت نبايد تسليم شويد، چون تسليم شدن باعث تقويت رفتارشان مي‌شود.

علاوه بر اين، بدترين چيز اين است كه شما برخي اوقات، تنها برخي اوقات تسليم آنها شويد. اين به كودك شما مي‌آموزد كه اگر رفتارش را شدت ببخشد مي‌تواند در نهايت بر شما پيروز شود بنابراين دفعه بعد كه فرزندتان جيغ كشيد يا خودش را روي زمين انداخت در موضع خودتان بمانيد مثلا به او بگوييد «نه ممكنه اجازه نداشته باشي كيك بخوري» و بعد از رفتارش چشم‌پوشي كنيد. به ياد داشته باشيد بيشتر اين كج‌خلقي‌ها در كمتر از 5 دقيقه كاهش پيدا مي‌كند. حوا‌ستان باشد كه تن صداي‌تان آرام و خنثي باشد و وقتي كه در حال توضيح دادن دلايل هستيد خودتان را ناراحت نكنيد. وقتي اين كج‌خلقي‌ها شروع مي‌شود هر كاري را كه در حال انجامش بوديد ادامه دهيد. به اين ترتيب به تدريج كودك درمي‌يابد كه اين كار كارساز نيست.

كار ديگري كه بايد انجام بدهيد اين است كه نسبت به موقعيتي كه باعث چنين رفتاري شده آگاه باشيد. شايد يكي از عادت‌هاي فرزندتان اين باشد كه هر وقت به فروشگاه اسباب‌بازي‌فروشي مي‌رويد تا براي تولد دوستش كادو بخريد مدام بهانه‌ مي‌گيرد و حتي گريه‌ مي‌كند تا چيزي برايش بخريد پس يا  او را با خود به خريد نبريد يا يك چيز ارزان‌قيمت برداريد. اگر كودك شما كمي بزرگ‌تر باشد مي‌توانيد پيشاپيش به او موقعيت را توضيح دهيد مثلا بگوييد «مي‌خوايم بريم براي تولد علي كادو بخريم و نميخوايم چيز ديگري بخريم. اگر تو اسباب‌بازي مي‌خواي به من بگو چي مي‌خواي ما مي‌تونيم اونو تو ليست خريد تولدت بذاريم.» به اين نكته هم توجه كنيد كه اين كج‌خلقي‌ها معمولا زماني كه كودك خسته يا گرسنه است، اتفاق مي‌افتد. وقتي بيرون مي‌رويد يك خوراكي با خود ببريد يا وقتي بيرون برويد كه او حسابي استراحت كرده باشد.

وقتي به همه چيز «نه» مي‌گويد

چه بچه‌هايي اين كار را انجام مي‌دهند:

بچه‌ها استفاده از كلمه «نه» را به طور دقيق بين 15 تا 18 ماهگي ياد مي‌گيرند و ممكن است اين كج‌خلقي را تا 3 سالگي يا بيشتر ادامه دهند.

چه چيزي پشت اين رفتار است:

بچه‌ها دوست دارند مورد توجه باشند. اما اختيارات‌شان براي تحت تاثير قرار دادن شما در اين سن محدود است و گفتن «نه» يكي از راه‌هاي اساسي براي رسيدن به قدرت است. اين وضعيت نيازي به كلمات زياد و توانايي خاصي براي دليل آوردن ندارد.

چطور متوقفش كنيد:

كليد مقابله با نه گوينده اين است كه درخواست‌ها را طوري طبقه‌بندي كنيد كه كودكتان حق انتخاب داشته باشد. اگر مي‌خواهيد كفش‌هايش را بپوشانيد بگوييد «تو مي‌توني كفش قهوه‌اي‌ات يا كفش آبي‌ات رو بپوشي، كدومشون رو دوست داري بپوشي؟» اگر كودكتان گفت «من شيريني مي‌خوام» و شما نمي‌خواستيد او قند زياد مصرف كند به جاي اينكه به او بگوييد «نه» بگوييد «شيريني براي بعد از شامه اما تو الان مي‌توني كاهو يا هويج بخوري.» بگذاريد خودش خوراكي‌اش را انتخاب كند حتي اگر حق انتخابش محدود باشد، بگذاريد احساس قدرت كند.

بايد حواستان به خودتان هم باشد كه مدام به هر چيزي «نه» نگوييد. از كلمات در موقعيت‌هاي مشخص و درست استفاده كنيد. وقتي به او مي‌گوييد «نه ما نمي‌تونيم دستمونو روي اجاق گاز بذاريم.» كودك بهتر درمي‌يابد كه «نه» واقعا به معني «نه» نيست و چيزي كه شما مي‌گوييد واقعا يك مسئله جدي است. اما اگر مدام آن را به كار ببريد او هم مدام از آن چشم‌پوشي مي‌كند.

پدر و مادر شدن به غير از احساس شادماني،‌ دردسرهاي فراواني نيز به دنبال دارد. درست مانند اين است كه يك قرارداد بيست و چند ساله امضا كرده باشيد. آرزوهاي ضد و نقيض زيادي هستند كه در سرتاسر دوران كودكي وجود دارند و حتي به سال‏هاي نوجواني هم كشيده مي‏شوند.‌

والدين صبر داشته باشند ...

كودكان با ذهنيتي مختص خودشان متولد مي‏شوند. بعضي از كودكان نسبت به سايرين لجبازتر هستند. همه كودكان گاهي لجبازي مي‏كنند و اين رفتار مي‏تواند علل گوناگوني داشته باشد. علت لجبازي مي‏تواند ترس‏هاي غيرمنطقي يا مقاومت در برابر تغيير باشد. لجبازي كودكان گاهي موجب شرمندگي شما مي‏شود. در چنين مواقعي واكنش والدين خشم و عصبانيت است؛ چرا كه احساس مي‏كنند رفتار كودك در تقابل با قدرت و اختيار آنهاست. با اين وجود پدرها و مادرها نمي‏دانند كه خشم آنها فقط به آتش لجبازي بيشتر كودك دامن مي‏زند.

در اينگونه مواقع، والدين بايد صبور باشند. در وهله اول بايد ريشه لجبازي كودك را كشف كنند. بايد آرام و خونسرد و با دانش و درك كافي فكر كنند تا اين موقعيت‏ها را به لحظاتي مسرت‌بخش بدل كنند. آنها بايد بينش خود را بر اساس رفتار كودك تنظيم كرده و آرامش و خونسردي را پيشه كنند.

نكاتي كه مي‏توانند كارساز باشند‌...

لجبازي را يك ويژگي منفي ندانيد بلكه به آن با ديد مثبت نگاه كنيد.

لجبازي كودك مي‏تواند نشانه اين باشد كه او به فكر خودش است و مي‏تواند قاطعانه افكار و عقايد خود را به زبان آورد.‌

اگر موضوع چندان جدي نيست،‌ هيچ ضرري ندارد كه با كودك خود مذاكره كنيد و به توافق برسيد.

بيش از حد واكنش نشان ندهيد. ديدگاه خود را به آرامي براي كودك شرح دهيد.

گاهي اوقات بهترين روش مقابله با بي‌ادبي كودك، اين است كه در اين باره با او گفتگو كنيد. زماني با او حرف بزنيد كه هر دو آرام شده باشيد.

مشكل را شناسايي كنيد ...

مشكل را شناسايي كنيد و به كمك خود كودك، دنبال راه حل بگرديد. به اين ترتيب او ديگر شما را دشمن خود نمي‏داند.

اگر از كودك خواستيد كاري را انجام دهد،‌ براي پيشگيري از مشاجره مزاحم كار او نشويد.‌

رفتار محترمانه‏اي نسبت به كودك داشته باشيد. به او احترام بگذاريد. روش‏هاي تربيتي ما بزرگ‌ترها،‌ احترام ناشي از ترس كودك را به همراه دارد.‌

وقتي از كودك مي‏خواهيد كاري را انجام دهد، قاطع باشيد. شما كه نمي‏خواهيد در حق‌تان لطف كند. همچنين عواقب نافرماني را به او متذكر شويد.‌

يكي از بهترين روش‏هاي احترام گذاشتن به كودك، اين است كه در روش‏هاي انضباطي خود مهربان و قاطع باشيد. مهرباني، نشانه احترام شما به كودك و قاطعيت، نشانه احترام شما براي كاري است كه بايد انجام شود.

از كودك درخواست منطقي كنيد ...

يادتان باشد درخواست‏هاي شما از كودك بايد منطقي باشند.

فراموش نكنيد وقتي كودك همكاري مي‏كند و رفتار خوبي از خود نشان مي‏دهد، او را تشويق كنيد.

كودكان لجباز احساس مي‏كنند، يكي بايد برنده شود و ديگري بايد ببازد. براي چنين موقعيتي،‌ طرز فكر برنده- برنده، بهترين راه‌حل است. به نيازها و خواسته‏هاي كودك پاسخ دهيد. به او بگوييد كه پدر و مادر هم مي‏خواهند برنده باشند و آيا راه‌حلي را سراغ دارد كه به نفع شما و خودش باشد؟

وقتي پدر و مادر احساس مي‏كنند اوضاع وخيم شده است، بايد به دنبال روش‏هاي درماني باشند. قرار نيست به رفتار بد كودك پاداش بدهيد بلكه بايد در رابطه خودتان با او تجديد نظر كنيد. دنيا را از دريچه چشمان كودك خود ببينيد.

علاوه بر نكات فوق،‌ بايد يادتان باشد كه صبر بسيار مهم است. اگر صبر و تحمل خود را از دست بدهيد،‌ نمي‏توانيد كودك لجباز خود را كنترل كنيد.

سي راه براي افزايش بهره هوشي كودكان

با به كارگيري سي شيوه ساده از هنگام بارداري تا پايان دوسالگي افزون بر رشد جسماني مناسب، زمينه هاي افزايشبهره هوشي كودكان را تقويت كنيد. از آنجا كه پايه ريزي و شكل گيري رشد جسماني و ذهني كودكان از هنگام بارداري تا پايان دو سالگي است، به كارگيري اين ۳۰ شيوه به طور هماهنگ به رشد همه جانبه و مناسب كودك كمك مي كند.

● در هنگام بارداري

۱) تيروئيدتان را آزمايش كنيد زيرا كم كاري خفيف تيروئيد در خانمهاي باردار سبب كاهش معني داري در هوش كودكان مي شود.

۲) كولين مصرف كنيد، اين ماده مغذي در گوشت، تخم مرغ و حبوبات وجود دارد.

۳) ويتامين هايي را كه پزشك در دوران بارداري براي شما تجويز مي كند مصرف كنيد.

۴) با جنين خود حرف بزنيد و او را صدا كنيد.

۵) از نوشيدن قهوه و خوردن دارو بدون تجويز پزشك اجتناب كنيد.

● در شش ماهه نخست پس از تولد به اين نكات توجه داشته باشيد

۶) فرزندتان را با شير مادر تغذيه كنيد.

۷) در صورت بروز افسردگي بعد از زايمان ، براي درمان آن اقدام كنيد.

۸) منابع غني از آهن مانند گوشت، سبزيجات، تخم مرغ و ميوه هاي تازه مصرف كنيد.

۹) در زمان شيردهي خوردن غذاهاي حاوي ويتامين۱۲ B مانند مخمر، نان، غذاهاي دريايي و تخم مرغ را فراموش نكنيد.

۱۰) براي كودكتان موسيقي به ويژه موسيقي سنتي و كلاسيك پخش كنيد.

۱۱) كودك را ماساژ دهيد ، مطالعات نشان داده اند كه ماساژ روزانه كودكان رشد مغزي آنان را به ميزان قابل توجهي افزايش مي دهد.

● از شش ماهگي تا يك سالگي كودك چه كنيم؟

۱۲) با كودكتان به طور مستقيم و چشم در چشم صحبت كنيد.

۱۳) معناي لغات را با اشاره ارتباط دهيد ؛ به طور مثال هنگامي كه نام چيزي را مي بريد به آن اشاره كنيد يا كودك را در مقابل آن نگه داريد.

۱۴) با هديه هاي مخصوص كودكان، او را تشويق كنيد.

۱۵) اجازه آزادي حركت به كودكان بدهيد، بگذاريد كه آنها كنجكاوي غريزي شان را همواره به كار برند.

۱۶) تشخيص و فرق گذاري بين اشيا را به كودكتان با پرسش و گفتن جواب درست بياموزيد.

۱۷) كودكان از آموزش اجباري خوششان نمي آيد، از آن بپرهيزيد.

۱۸) هنگامي كه فرزندتان احساس خستگي كرد، آموزش را قطع كنيد.

● دوران يك تا دو سالگي كودك

۱۹) كودكان را با غذاهاي سرشار از آهن تغذيه كنيد.

۱۰) به كودكان ميان وعده هاي سالم و مغذي بدهيد و از دادن ميان وعده هاي بي فايده مانند پفك و چيپس به كودك خودداري نماييد.

۲۱) براي كودكتان كتاب بخوانيد.

۲۲) در حضور او مطالعه كنيد.

۲۳) براي او اسباب بازي هاي كمك آموزشي تهيه كنيد.

۲۴) با كودك خود بازي كنيد. شركت در بازي هاي دسته جمعي ، مهارت هاي هوش اجتماعي كودك را افزايش مي دهد.

۲۵) مطمئن شويد كودكتان خوب استراحت كرده است، خوابيدن دستكم ده ساعت در شبانه روز براي او لازم است.

۲۶) هنگامي كه با كودكتان صحبت مي كنيد صداهاي اضافي مانند راديو و تلويزيون را خاموش كنيد و نور را در حد متوسط نگاه داريد.

۲۷) درخواست هاي تكراري كودك را اجابت كنيد. تكرار ارتباط نورون ها را در مغز تقويت مي كند بنابراين اگر براي چندمين بار از شما مي خواهد كتابي را برايش بخوانيد ، بدون اصرار و پافشاري روي خواندن يك داستان ديگر ، آن را براي او بخوانيد.

۲۸) وقتي كودك نوپاي شما به چيزي اشاره مي كند و نامش را مي پرسد در جوابش به او اطلاعات بيشتري بدهيد. به طور مثال: آن يك توپ است، يك توپ آبي با خط هاي قرمز.

۲۹) در تربيت كودك انضباط همراه با محبت فراوان داشته باشيد.

۳۰) هرگز به كودكتان نگوييد «تو چيزي نمي فهمي» زيرا اگر كودك آن را باور كند، حرف شما تحقق خواهد يافت.